Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Galdrasögur/Halldór Björnsson og harðindaárin
Þegar Halldór bóndi Björnsson, faðir þeirra bræðra Björns prófasts í Garði og Árna prests á Tjörn, var að alast upp komu harðindi mikil með manndauða;[1] var Halldór þá fimmtán eða sextán vetra og varð sem margir aðrir að bjarga lífi sínu á vergangi. Þegar hann var skammt kominn hitti hann pilt sem var að flakka, nær því jafnaldra sinn. Piltur þessi var eins og Halldór af góðu fólki kominn, gáfaður og hið snotrasta mannsefni, en hafði lengur á flakkinu verið en Halldór og þyngra liðið. Lögðu nú piltar þessir lag saman og fylgdust sem bræður og fóru svo nokkra daga að ekki bar til tíðinda annað en þeir fengu lítinn og léttan beina þar þeir komu.
Eitt kvöld hittu þeir bóndabæ nokkurn hvar þeir beiddust gistingar og fengu fúsliga og var því ei vant. Konan á bænum var valkvendi; viknaði hún við að sjá svo fallega drengi jafnbágstadda og gjörði þeim af fátæki sinni svo notalegan greiða sem hún mátti og léði þeim líka hreinlegt rúm að hvíla í. Þegar þeir vóru háttaðir kom hún til þeirra og frétti að um kyn og ferðir þeirra. Þeir sögðu af hið sanna og fannst henni mikið um. Seinast fer hún að skoða þá og þreifa um lífið á þeim. Skoðar hún Halldór fyrst og segir að honum sé enn lífvænt, gæti hann bráðum fengið björg. En þá hún skoðaði hinn piltinn þegir hún og skilur svo við þá. Þá hún var burtu gengin fóru þeir að þreifa um sig sjálfir og hver að taka á öðrum. Sagði Halldór svo frá að á drengnum hefði verið sem þverhnípt haft undir bringubrjóskinu, en maginn fyrir neðan sem hart hnoða, en að á sér hefði aðeins mótað fyrir haftinu, en maginn verið mjúkur og jafn. Skömmu síðar létti af harðindunum og skildu þeir þá samfylgdina og fengu báðir dvöl, en nótt á eftir frétti Halldór lát félaga síns og þókti honum það hinn mesti skaði. Halldór dafnaði og varð sæmdarbóndi í Eyjafirði og að gáfum afbragð, og er það því til marks að síra Jón, faðir síra Jóns á Möðrufelli sem hlut átti að því að koma Birni syni Halldórs í Hólaskóla – því Björn þókti honum eins og raun gaf síðar vitni afbragðs efniligur til lærdóms – sagði þó að ekki væri Björn eins vel gáfaður sem Halldór faðir hans. Í móðuharðindunum bjó Halldór á Hólshúsum í Eyjafirði 1784-85.
- ↑ „Það mun hafa verið í harðindunum 1752-1757“ (Hannes Þorsteinsson, Blanda III, 259). Halldór dó 1804, 61 árs að aldri.