Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Goðfræðisögur/Þórður á Þrastastöðum
Þórður hét maður; hann bjó á Þrastastöðum á Höfðaströnd í Skagafirði. Hann þótti nokkuð undarlegur í skapi. Það var einn vetur að hann fór að heiman; ætlaði í kaupstað, en drífa var svo mikil að mönnum þótti óratandi. Hann bar vörupoka og gengur nú ofan mýrar því ekki er langt þaðan í Hofsós. Þegar hann er skammt kominn villtist hann, heldur þó áfram til kvölds, þá þykist hann sjá búðir svo háar að furðu gegndi; gengur hann þangað; er þar ljós í gluggum. Hann gengur að einum, sér þar fólk inni og heyrir hljóðfærasöng og sér dansað. Hann gengur nú að dyrum, klappar upp á. Strax kemur fram í dyrnar maður á frakka og spur hann hvað hann vilji. Þórður sagði sem var um villu sína og kveðst hann vilja fá hér húsaskjól ef þess væri kostur. Hinn kvað það til reiðu „og fylg þú mér inn með vörupoka þinn. Skal ég á morgun höndla við þig og mun þér ekki verra þykja en í Hofsós.“ Þórður trúði varla sjálfum sér og hélt hann væri að dreyma. Nú leiðir frakkamaðurinn Þórð í stofu þó hann væri ekki tíguglega búinn; var þar margt fólk, kona og börn og hjú; var það allt skrautlega búið, sat við söng og gleði. Frakkamaðurinn eða húsráðandinn mælti til konu sinnar lágt, en þó svo Þórður heyrði: „Hér er kominn maður, lúinn og villtur og þarf hressingar við. Gerðu honum eitthvað gott heillin mín.“ Hún kvað hann bágt eiga, stóð upp skjótt, sækir honum mat, bæði mikinn og góðan. En húsráðandinn kemur með flösku og staup tvö, skenkir á, drekkur annað sjálfur, en biður Þórð drekka hitt. Hann gerir það. Þykist hann ei smakkað hafa jafngott vín á ævi sinni. Þar var skemmtan hin mesta og leiddist Þórði ekki, en kynlegt þótti honum ævintýri sitt. Fær hann nú hvurt staupið af öðru; tekur hann að verða drukkinn. Síðan fékk hann gott rúm, svaf af um nóttina.
Um morguninn fékk hann líka mat og vín enn betra en um kveldið. Síðan gengur húsráðandi með honum út, býður honum að höndla við sig, Þórður þiggur það. Ganga þeir í búðina; er þar alls konar varningur. Þórður leggur inn vörur sínar; tók kaupmaður (réttast nefndur) þær góðum helmingi betur en var vani til í Hofsós. Þórður tók nú korn í poka sinn og léreft og ýmislegt kram sem hann þurfti; var það allt með helmingi betra verði en hann hafði vanizt og er hann var búinn gaf kaupmaður honum sjal handa konunni og brauð handa börnunum, sagði að hann skyldi njóta þess að hann hefði hjálpað syni sínum úr lífsháska. Þórður hélt það ekki verið hafa. Kaupmaður sagði það þó verið hafa. „Þú varst einu sinni staddur undir Þórðarhöfða með fleiri mönnum ungum. Þið láguð eftir byr, ætluðuð fram í Drangey. Þeir fóru að leika sér að steinkasti og hæfa þar í klett, en sólskin var heitt; hafði sonur minn lagzt til hvíldar undir klettinn því hann var lúinn og hafði vakað um nóttina. Þú bannaðir mönnunum steinkastið og kvaðst það óþarfagaman. Þeir hættu að vísu, en höfðu þig í skimpi fyrir tiktúrur þínar og kváðu þig jafn undarlegan verið hafa. En hefðir þú ekki þetta bannað mundu þeir hafa drepið son minn.“
Að svo mæltu fór Þórður að búa sig á stað; var þá bjart veður. Kvaddi nú Þórður fólkið allt, en kaupmaður gekk með honum á veg og bað hann síðan vel fara og snýr heim síðan. Þórður heldur nú leiðar sinnar. En er hann leit við til kaupstaðarins sá hann ekkert nema Þórðarhöfðann skammt frá sér; furðaði hann sig mjög, gekk nú heim, fann konu sína, sagði henni frá og sýndi henni varninginn og fær henni sjalið. Hún gladdist við allt þetta og þakkaði manni sínum gjöfina. Varningur Þórðar gekk víða til sýnis og hafði slíkur aldrei séðst hér á landi og þó víðar væri leitað. Aldrei sá Þórður kaupmanninn né neitt af því fólki síðan. En af varningnum átti hann til sýnis alla sína ævi.