Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Goðfræðisögur/Þórdís úr álfheimum
Þórdís úr álfheimum
Í þann tíma réru vinnumenn klerks í Höfða í Höfðahverfi á sjó út til fiskidráttar, og er þeir höfðu setið um hríð og ei orðið varir kom dráttur á öngul yfrið þungur. Formaður dregur færi og er drátturinn berst að borði sjá þeir mær á önglinum. Þeir innbyrða mærina, hafa upp færi og snúa heim til bæjar. Klerkur tók vel móti mærinni, spyr að heiti, en hún kveðst Þórdís kölluð og hafa skýlt hjá eldhúsglugga móður sinnar á Öngulsstöðum í álfheimum, hafi þá sigið úr lofti niður færi með öngli á er krækzt hafi undir belti sér. Margs frétti klerkur mærina, en varð ei fróðari því hún var jafnan fá; þóttist klerkur vita að óyndi mundi valda, fékk henni þá sauma og leysti Þórdís allt vel af hendi, þar á meðal efni í altarisklæði. Þegar á leið vetur kemur Þórdís eitt sinn að máli við formann þann er hana hafði upp dregið á öngli sínum og mælti: „Þess óska ég eins af þér að þú rennir mér niður á sama miði og sömu stundu er þú hófst mig burt frá heimkynni mínu. Mun ég segja þér stundina ef þú gjörir að ósk minni.“ Formaður svarar: „Ei mun ég synja þér þessa, en seg oss hvað hafa skulum til marks um það að lífi haldir frá oss til undirheima.“ „Senda mun ég sjö kvígur á land upp,“ segir Þórdís, „allar sægráar að litum og yxn eitt með hring í horni. Munu kvígurnar kvikar í reit með blöðrur á grönum og leita skjótt til sjávar nema þér fáið blöðrurnar sprengdar.“ Sumar hið næsta fer formaður með Þórdísi til sjávar, rær á mið út hið sama og áður, rennir henni niður og rær til lands aftur. En það er að segja af heitum Þórdísar að eitt sinn er þeir sjómenn klerks eru staddir niður við sjó sjá þeir hvar sjö kvígur sægráar láta heldur óvænlega og hlaupa upp eftir dalverpum nokkrum er liggja sjóvar megin upp í höfðann sem prestsetrið Höfði dregur nafn af. Eru þær allar með blöðrum á grönum og yxn eitt eltir með hring í horni. Þeir veita kvígunum eftirför, sprengja blöðruna á einni og yxninu, en hinar renna í sjó út. Þeir færa síðan klerki kvíguna og yxnið, og er þaðan komið hið sægráa fræga kúakyn sem enn er hið bezta í landinu.
Miðið heitir síðan Þórdísarmið, dalverpin í Höfðanum Kvígudalir. Hringurinn er enn í kirkjuhurðinni á Höfða og altarisklæðið á altarinu og þykist engi hafa augum litið þvílíka menjagripi í heimi.