Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Helgisögur/Bakkastaður (2)

by þjóðsaga

Það er í munnmælum að Brú á Jökulsdal hafi verið í miðri sveit í fyrndinni áður byggðin lagðist í eyði á Brúardölum. Hóll átti að vera innsti bær, næst jöklum; ég hef ekki heyrt bæjarnöfnin nema tvenna Hringbotna og Trosnes. Þessi byggð öll sótti kirkju að Bakkastað; sá bær var fram og yfir frá Brú fyrir handan ána; þar sjást bæjarrústir ennþá og vottar fyrir kirkjugarði.

Það bar við eina jólanótt á Bakkastað að presturinn og allt fólkið sem kirkjuna sótti tók til að dansa í kirkjugarðinum, hélzt í hendur með hávaða miklum og ýmsum illum látum kringum kirkjuna. Móðir prestsins var inni í bænum og vissi lengi ekki hvað fram fór úti. En þegar hún heyrði hvað um var að vera fór hún út og bað son sinn innilega að hætta þessum leik. En hann gaf því engan gaum. Í annað sinn fór hún út og bað hann með mörgum orðum að gá að sér og minnti hann á tímann sem yfir stóð, nefnilega jólanóttina, en hann sinnti því að engu. Í þriðja sinni fór hún út; og þá sá hún hvar maður^[1] hélt í hurðarhring kirkjunnar og var að raula þetta með dimmri rödd:

„Held ég mér í hurðarhring,

hvör sem það vill lasta;

[ hér^[2] hafa kappar kveðið^[3] í kring,^[4]

kemur til kasta^[5]

kemur til minna kasta.“

Þegar þetta var var komið að miðri nótt. Hún varð hrædd við sýn þessa og sá að sonur hennar var ær orðinn og fólkið allt, tók reiðhest prestsins sem var í húsi og lagði upp á Fljótsdalsheiði og kom að Valþjófsstað langt fyrir dag og bað prestinn að bregðast við með sér og reyna að hjálpa fólkinu. Hann brást við í skyndi og fór með henni, og komu í dögun að Bakkastað. Þá sáu [þau] að utarlega í kirkjugarðinum hafði jörðin sprungið sundur og fólkið sokkið þar niður. En presturinn og meðhjálparinn vóru hálfir komnir í jörð niður þegar þau komu – og þeim varð bjargað. Heyrðist ómurinn lengi niðri í jörðinni af gleðilátum fólksins. Eftir þetta lagðist Bakkastaður í eyði. Það segja kunnugir menn að kirkjugarðurinn sjáist ennþá og utarlega í honum sé pyttur furðu djúpur.

1. Dr. Maurer hefur heyrt einhverstaðar hér á landi að það hafi átt að þekkjast á fótunum á þessum karli að það var kölski.
2. Aðrir hafa: „nú“.
3. Frá [ hafa aðrir þannig: „Þegar allt er komið“ og aðrir svo: „Ekki er ennþá komið“.
4. Aðrir hafa: „hring“.
5. Aðrir sleppa fjórðu hendingunni og hafa fimmtu hendinguna eina í staðinn.