Guðmundar saga Arasonar/35
Engi maðr veit enn í dag, hverr stein þann sendi, er Kolbeini varð at bana. Því er þat margra manna ætlan, at meinleysi byskupsins muni hafa slegit hann með guðligri hefnd. Má þat sýnast líkligt enn fyrir aðra grein, at sá var mismuni í þeirra sókn, at tveir menn féllu af liði Ögmundar, en níu af Kolbeini, ok hann sjálfr inn tíundi. Þat þriðja má hér fylgja, at sá illgirndarprestr, er fyrr var nefndr, féll náliga í fyrstu hríð.
En þó réttsýnum mönnum, er hlýða sögunni, verði vel ljóst, hversu syrgiliga Kolbeinn þægði saman sínar sakir móti kirkjunni ok féll í því, kollverpa byskupsins óvinir ok svo rangturna þessu máli, at þeir kalla hann meir en saklausan, ok því skulu hefjast í hans eftirmál fullar mannhefndir í garð byskupsins. Var þat veitt þar um fyrsta afhroð, at hans náfrændi, góðr maðr, subdjákn at vígslu, er Snorri hét, var settr undir öxi suðr á Kili litlu eftir fundinn. Var formaðr þess verks Þorvaldr Gizurarson, sunnlenzkr maðr, er herra Guðmundr kallaði mesta undirrót allra þeirra ónáða, er kirkjan fekk af Kolbeini, því at hann var á þeim fundi, er klerkrinn var sekr gerr, ok nú kominn upp á fjallveg at veita byskupi heimsókn, áðr hann spyrr norðan fall Kolbeins, sem áðr var sagt. Hér með styðja at bændr í héruðum, því at þann sáttareið, er þeir unnu kirkjunni eftir fundinn, rjúfa þeir svo ferliga, at þeir kalla í fyrstu sinn formann rangliga drepinn. Þar með segjast þeir ræntir gózinu, þá er þeir skyldu lúka ölmusu fátækra manna, er byskupinn hafði dæmt hverjum í sína skrift fyrir atför ok óhlýðni. Hér með reis þat efni til meiri framferða, at Kolbeinn var ættstórr maðr. Vóru sumir hans frændr, sumir mágar, er mest máttu afla í ófriðinum ok þann tíma vóru kallaðir landshöfðingjar.
Þrjá bræðr verðr at nefna, þótt ólíkir væri, er svo hétu: Þórðr, Snorri, Sighvatr, Sturlusynir. Þórðr var þeirra beztr, Snorri í mið, en Sighvatr verstr.
Ok því kveðum vér svo at með fullteknu orði, at Þórðr var alla götu inn trúasti vin herra Guðmundar byskups, sem bæði lýsist í sögunni fyrr ok síðar. Þar fyrir fekk hann alvarliga vináttu byskupsins. Þat til marks, at einn tíma, sem þeir fundust ok sitja báðir samt, talar Þórðr svo til hans: „Ek bið þik, vinr minn, at þú vísir nokkut á fyrir mér, hversu lengi ek mun lifa.“
Herra byskup færist undan með einfeldi, segir fjarlægt sínu lífi at vita örlög manna. Þórðr sagði, at þat brást engum manni, er hann veik á.
Hér lendir með þeim, at herra byskup segir svo: „Þat er hugsan mín, ef ek skal til leggja, at þá er þú spyrr andlát mitt, munir þú eigi langt draga.“
Nú hversu þetta sannprófaðist, er herra byskup sagði, stendr síðar greint í sögunni.
Snorri var í mið, sem vér sögðum, því at hann stóð í óvinaflokki herra byskups, en sýndi honum þó stundum nokkvern manndóm, þá er harðast gekk, sem brátt mun lesast.
En Sighvatr finnst í engum sínum veg annat hafa gert byskupinum en mein ok mótgerðir með svo máttugri óhæfu, sem segja skilríkir menn, at sjálfar byskupstíundir um allan Eyjafjörð tók hann undir sik eigi miðr en um átta ár, meðan stormrinn geisaði sem hæst móti kirkjunni. Hér með hefði hann verit kátr kaupmaðr, þótt hann hefði tært alla sína eign, at firrast þau atvik, sem lesin eru, at herra Guðmundr hafi veitt oftar en um sinn hans andligri von. Sighvatr átti systur Kolbeins. Var honum þat mikil framhvöt til illra hluta fyrir áeggjan hennar.
Arnórr Tumason, bróðir Kolbeins, ok Sigurðr Ormsson sátu sunnanlands næsta vetr eftir fundinn ok vóru heilagri Hólakirkju helzti óþarfir, því at þegar um vetrinn fara sendiboð meðal þeirra, er bandamenn gerast at stríða byskupinum ok hefna Kolbeins. Er þar fyrstr Sighvatr, annarr Snorri, bróðir hans, þriði ok fjórði Arnórr ok Sigurðr, fimmti ok sétti Þorvaldar tveir, Gizurarson, er fyrr var nefndr, ok annarr Vatnsfirðingr, er vann þat níðingsverk, sem fyrr var skrifat af lífláti Hrafns bónda, fylgdarmanns Guðmundar byskups. Þessir sex ok aðrir tveir samblása þá guðs reiði at fara með her norðr um land til mannhefnda eftir Kolbein.
Sighvatr sendir orð Þórði, bróður sínum, at þeir finnist. Þórðr sækir þat mót, sem mælt var. Biðr Sighvatr, at Þórðr ráðist í fylgd með honum.
Hann svarar: „Hversu mikil skulu ráð mín, ef ek ferr?“
Sighvatr segir: „Hví muntu eigi ráða því, er þér líkar, eða hvern styrk hefir þú margmennis?“
Þórðr svarar: „Þat eru fimm menn.“
Sighvatr sagði: „Hvat vinnr þú þá meira en annarr maðr?“
Þórðr svarar: „Þú sér, frændi, en undr þykkir mér, er þú gengr í slíka snöru, er langligan ófagnað mun af leiða þér ok mörgum öðrum.“
Sighvatr reiðist ok hleypr á hest sinn. Sagði Þórðr svo, at aldri varð síðan þeirra bróðerni svo blítt sem áðr.