Guðmundar saga Arasonar/8
Vér lásum, hversu síra Guðmundr þjónaði heilagri kirkju með embætti ok prédikunarorði, því skulum vér heyra, hversu kirkjan þjónar honum með guðs boði.
Þat var einn dag, at hann reið til vina sinna ok varð dvalsamt, því at margir dugandi menn felldu til hans mikinn kærleik, sem alla götu var stöðugt. Síra Guðmundr kemr heim til kirkju sinnar, sem mjök er síðla orðit, kirkja læst, en fólk í svefni ok lykill geymdr í bænum. Piltar hans bjóðast til at banga dyrr ok taka lykil. Hann vill þat eigi, segir, at lestr er langr eftir, en fólkit nær nýsofnat. Ok sem hann hefir gengit einn umbergis kirkjuna með bæn sinni, kemr hann til dyra. Er þá orlof til inngöngu, því at kirkjan er upp lokin ok liðug.
Svo segir Einarr Gilsson:
- Síð kom heim, sá er heiða,
- hrings, laut at döglingi,
- vörðr, með vizku dýrðum,
- virkr til læstrar kirkju.
- En þegar eflir svinnu
- almildr lesa vildi,
- upp laukst hurð fyrir hirði
- heilags dóms með sóma.
Gerðist þessi hlutr svo merkiligt in festo sancti Matthei á haustit. Varð mönnum nú tíðrætt, hversu birtist kærleikr vors herra til síra Guðmundar.
En þó at fólkit frægði hans líf, treysti hann sjálfr lítillætis dyggð því framar fyrir allar sínar gerðir. Var nú allt eins svo komit, at eigi því síðr, þótt hann veldi sér inn bezta hlut, óx ok víðfrægðist, flaug ok fluttist hans nafn ok dyggð um alla landsbyggðina, svo at með múginum var þat alræmt sem lögtekit mál, at hann skal heita síra Guðmundr góði um alla sína daga, ok þat var skyldugt, at landsfólkit veitti honum heyriliga sæmd, því at sú guðs miskunn, sem hann hafði eignazt, ok aflat með angr ok erfiði andar sinnar, var nú hyski guðs sameign hjálp ok huggan, því at vatnvígslur hans ok bæn yfir sjúka menn frjóvaðist til ávaxtar dag frá degi meir ok meir, bæði fyrir guði ok mönnum. En til þess at engi maðr eignaði hans krafti eða dyggðum þat, er gerðist, las hann at sér reliquias heilagra, hvar hann kunni fá, bar þá æ með sér til sjúkra manna, döggði þá með vatni ok reið því sama yfir kverka mein ok kranka limu. Sæla guðs móður Máriam elskaði hann ok tilbað umfram alla heilaga menn. Varð ok með þeim sá kærleikr fyrir meðalgöngu skírlífis ok lítillætis, sem síðar mun sagt verða í sögunni.
Svo segir Einarr:
- Vinr réð þrátt at þjóna
- þýðr Máríu lýða.
- Hét á himna gætis
- hringbjóðr frama móður.
- Virkr nam dátt at dýrka
- drafnar runnr, sem kunni,
- elds ok engla stilli
- yfirdrottningu gotna.
Sæll Ambrosius byskup var honum harðla kærr, sem síðar mun getit verða. Nú var meira gagn í framferð þessari um öll sextán ár, er hann stóð í prestdóminum, en vér megim eða kunnim í frásögn færa með stöddum greinum, því at meir en um sinn umkringdi hann landit náliga með vatnvígslum ok heilsugjöfum, svo at fjögurra vegna fluttist í allar ættir landsins sú blessan guðs, er fylgdi hans bænarorðum. Þar sem eigi vóru fagrir brunnar, vígði hann rennandi vötn eða vöð mönnum til farsældar.
Þat fylgir hér, sem mjök einkanligt er, at sjáinn sjálfan, hálfa tylft norðr undan landinu, er þvert liggr til eyjar þeirrar, er heitir Grímsey, þar stendr kirkja sæls Óláfs konungs. Þenna allan sjá blessaði hann í sinni skipferð, svo at engi um aldr man, at þar hafi manni misfarizt, ef þar er út látit, sem hann lét, ok sú stefna höfð, sem hann hafði.
Hjá þjóðveginum landsins á fjöllum uppi vígði hann brunna fyrir bæn vina sinna. Drekka menn þar af árliga, sem um ríða. Oftliga gera ok þess háttar vötn meiri réttarbót, þá er ófærast hestar manna, en fá þar af fljótan bata, ok þat trúum vér engan mann letrum lykta, hversu hans vötn ok vígslur hafa veitt mönnum ok smala mikinn fagnað ok enn gera. En því, at síra Guðmundr eignaði sér með öllu ekki, en allt öðrum af kraftinum, sem fyrr var getit, varð hann makligr svo vænum vitnisburð sem hér stendr skrifaðr.