Pontus rímur/11. ríma

XI RÍMA

Ferskeytt

1. Blásinn lituð fúna fyrr

fölskann kvæða brenndra,

nú skal slökktan hróðrar hyr

Hrumnings kveikjum tendra.

2. Fúni síður fræða báls

feygja mærðar drjúga,

ellefta vill ör til máls

Ymirs strengja fljúga.

3. Ætlað hef eg til ekki tæpt,

orð ef finnast kunna,

fengi eg pílu hróðrar hæft

hvassa lygimunna.

4. Öfundarhatur eldsins menn

innan plagar að steikja,

þar til í efni sjálfra senn

sinna lyganna kveikja.

5. Annars velferð öfunda mest,

eigin nytsemd þenkja,

hans fyrir þetta hugsa helzt

heiður með lygi krenkja.

6. Þó sig skaði þúsundfalt,

þykir engin sneypa;

vilja þar til vinna allt

í vandann öðrum steypa.

7. Margur hatri hjartað brennt

höggur lygunum undir;

eg hefi sjálfur á því kennt,

ekki sízt um stundir.

8. Nú hefur sá hinn góði guð

gefið á loft hið sanna

og so frelst af allri nauð

og umsát lygimanna.

9. Er eg nú þeirra falsi frá,

fjörðinn byggi þenna;

en logandi eldur öfundar þá

innan gjörir að brenna.

10. Eflaust skeður í allri raun,

enn þó dveljist tíðir,

jafnan hreppa lygarar laun

loksins vest um síðir.

11. Sannast mun í sögunni hér,

seint ef hlýða kunnið,

að lygin illan ávöxt ber

og allt það af henni er runnið.

12. Gendill hét, sem greini eg frá,

Galisía barna eini;

trausta öngva telja má

tryggð með þessum sveini.

13. Þessi leit, að lofðungs kundur

lof fékk allra þjóða,

þar fyrir eins og heiðinn hundur

hatar nú Pontum góða.

14. Mjög var hann að máli framur,

margt því spjalla kunni,

við alla slægð og tæling tamur

títt af hjartans grunni.

15. Gekk til Pontum Gendill leiður

greitt með slægða gnóttir,

bað hann gefa sér hest með heiður,

sem hilmirs gaf honum dóttir.

16. Kóngsson býður hvörn sinn hest

honum annan játa,

segir sér þyki þennan mest

þegnum úti að láta.

17. "Dugi ekki svinnum svo,

segi eg af vilja beztum,

veljið yður, ef viljið tvo

vænsta af mínum hestum."

18. Gendill segir, að niflungs náð

nú sé komin að hvörfum,

kvað hann mundi ei drýgja dáð

drengs í meiri þörfum.

19. "Vinina ætla eg vant að sjá,

vel þó nokkuð skvaldri;

þeir munu lítt í þrautum stá,

í þörfum dugðu aldri."

20. Þar næst gekk með grimmd og móð

grams af blíðum fundi;

hatur og reiði í hyggju stóð,

sem hefnast síðar mundi.

21. Ekki lét í þagnar þey

þessi boð sér nægja,

hugsa nú við mildings mey

mætan kóngsson rægja.

22. Þá er liðin var lítil stund

og lýst var yfir forðum,

Elóis hann fer á fund

og flimtrar mjúkum orðum:

23. "Ef þú sver með eiði mér

öngum manni greina,

þá mun eg glósa þýðust þér

þarfa söguna eina."

24. En hún hét honum aftur á mót

öngum manni segja;

sagðist framt hin fríða snót

fullvel kunna að þegja.

25. Gendill tók að greina blítt,

gjörir so orðum víkja,

kvað sér hæfa harla lítt

herra kónginn svíkja.

26. "Þar með dóttur og drottning hans

dyl þú minna orða;

eg er skyldur innan lands

öllu vondu forða.

27. Minn herra, Pontus, mælir, að

hann mildings dóttur unni;

eg veit það hefur öngan stað

út af hjartans grunni.

28. Orðinn er eg þess einka vís

aðra þreyr hann brúði;

af því fær sú öngan prís,

sem einum slíkum trúði.

29. Traustur er hann að tæla frúr,

tamur er ungum vandi;

eg veit hann er öngum trúr

yður í þessu landi.

30. Virðist mér að vísu bezt

viti það meyjan bjarta,

svikara þann sem vítin vest

varist af öllu hjarta."

31. Elóis svarar aftur á mót:

"Annan mann eg hugði;

hér til hefur við hýra snót

haldið trú sem dugði.

32. Öngan hefur hann ærubrest

ungri girnzt að veita;

þeim er lagt til lýta flest,

sem lofligastir heita."

33. "Það er ei gull, sem glóir allt,"

Gendill réð svo mæla,

"fögur orðin kynjakalt

kunna margan tæla."

34. Jungfrú gjörði glysinu þá

og Gendils orðum trúa;

hún vill þegar honum í frá

heim til borgar snúa.

35. Sinni jungfrú sagði frá,

so sem fregnað hafði,

og so greindi allt hún þá,

sem efni þetta krafði.

36. Sídóníu sorg og styggð

sezt í brjóst hið stinna,

en lét á sér drósar dygð

dýrust ekki finna.

37. Þá hinn ungi kóngsson kemur,

klár í hyggju landi,

leika alla frúnum fremur,

fyrr sem hans var vandi.

38. Svo réð hættlig hryggð og þrá

hýra jungfrú stanza,

að öngu orði meyjan má

mildings syni anza.

39. Pontus leit á lauka grund

ljósust hryggðar dæmi;

Elóis hann fer á fund

og fréttir, hvað til kæmi.

40. "Veit eg ei, hvað veldur því,"

vífið anzar herra,

"henni ætla eg hjarta í

hryggð muni síðar þverra."

41. Aftur gekk, sem innt var mér,

unga mey að finna.

"Hvör hefur böl eitt bruggað þér,

bið eg mér að inna.

42. Gjöri þér fyrir guðs míns náð,

greinið mér hið sanna;

hvört hefur jungfrú á jörðu smál

ég eður annar manna?"

43. Sídónía svarar af styggð,

so var höst í máli:

"Völt er mörgum veraldar tryggð,

verður oss glys að táli"

44. Síðan gengur björt á braut,

búin með drakons leiri;

af henni Pontus orðin hlaut

ekki að sinni fleiri.

45. Nú stóð eftir nipinn og hljóður

niflungs fríður arfi;

harmi spenntur, harla rjóður

hann var eins og karfi.

46. Gekk hann burt með hrelldan hag,

hryggðist brjóstið klökkva,

allan hafði dvaldan dag;

drjúgum tók að rökkva.

47. Sáran beið hann sorgar small,

særður harma pílu;

ekki Pontus át né drakk

og svo leggst í hvílu.

48. Talar hann þá við sjálfan sig,

svannann hugsar væna:

"Hvör mun vilja myrða mig

og minni gleði ræna?

49. Það mun ljóst í þetta sinn,

þó það heimurinn kanni;

eg veit ei til þess verknað minn

vera af heinum manni.

50. Langa nótt og dapran dag

dauðans mér þeir stofna;

sorgin eykur sáran hag,

er seint úr brjósti dofnar."

51. Þetta kærði kóngsson þrátt,

krenktur sætum blundi;

lá hann þar so langa nátt,

lítt við hag sinn undi.

52. Sídónía svellur stríð

af sorg og stórum ekka;

ljúf vill ekki lauka hlíð

lengi eta eða drekka.

53. Jungfrú dýr að sakaði sig;

svaraði þöllin veiga;

"Nú skal enginn mennskur mig

manna fá að eiga.

54. Mig hefir tælt einn tignar mann

og trúnað brugðið sönnum,

en eg elska hugði hann

helzt af öllum mönnum.

55. Kólnuð er honum kurt og dygð,

krenkjast siðirnir góðir,

en bera þótti fremd og frygð

fram yfir aðrar þjóðir.

56. Náttúran er næsta svo

naum í öllum greinum;

skömm er það, ef skal hún í tvo

skipta manni einum.

57. Mér hefur fyrri mein og angur

manna bruggað engi;

hugsa eg því, að harmurinn strangur

haldist við mig lengi."

58. Löngum stofna lygarnar klatur

lýða góðra á milli;

þar með trú eg háð og hatur

hreinni vingan spilli.

59. Að morgni vaknar kóngsson klár,

í kirkju fór til bæna,

og eftir á gengur yfrið fár

Elóis finna væna.

60. "Elóis, mig undrar fast

orð þau jungfrú sagði;

fyrir þann stóra hatur og hast

hreyfi eg gleðibragði."

61. Elóis segir öngan stað

eigi slíkt fyrir henni:

"Ræddi hún til reynslu það;

með réttu eg það kenni.

62. Elligar hefur einhvör mann

yður rægt við svanna;

yður skaða ei það kann;

uppi flýtur hið sanna."

63. Lofðungs son að lýsir þá

af landi skuli hann ríða

og unga fyrri ei augum sjá

en aftur veitist blíða.

65. Skildi hann so við skemmu mey;

skrafinu tók að létta;

sorgin byggði sinnu þey;

so gekk heim með þetta.

66. Hoskur bjó sinn hest og svein

hilmirs son til ferðar,

var á töfin valla nein,

vistir tók og gerðar.

67. Fylkir að hann fann í stað

og fær honum kveðju blíða,

orðlofs bað, hann öðlast það,

út um stund að ríða.

68. Seint um kvöld við sjóla skilur,

í svefnhús réð að ganga,

sinnar ferðar flesta dylur,

fer þó Herlant þangað.

69. Kóngsson segir Herlant hátt

hann vilji burtu ríða,

áður en þessi úti er nátt

en eftir skuli hann bíða.

70. Herlant biður hann hoskur þá

að hugsa ei slíkt né mæla:

"Yður skal veitast oss í hjá

auður og nóglig sæla."

71. Pontus segir svinnum þá

svo muni standa verða,

biður hann öngum inna frá

allt sér búið til ferða.

72. Skjótt hann kallar skrifara einn,

skipar bréfin rita;

enginn skyldi annar neinn

af hans burtför vita.

73. Bað ann sína samlagsbræður

senecal hlýðni veita,

einkum meðan yfir þeim ræður,

öngum boðskap neita.

74. Mildings son um miðja nótt,

menntur á listir nógar,

hann reið burtu heldur hljótt

og hleypti þaðan til skógar.

75. Mýrna stigu og langa leið

lætur hann hesta renna;

burtreið hans að gjörist greið;

gráta meyjar þenna.

76. Einsetumann átti þar

einu klaustri ráða,

sem að kvöldi kóngsson var

kominn að leita náða.

77. Það var langt frá lýða byggð

leynt á þessum skógi;

fyrir það voru firrtir styggð,

fári og öllum rógi.

78. Næsta hann þar um nokkra hríð

nýtur í klaustur dvaldi;

bað hann þrátt og sofnar síð,

sig í föstum kvaldi.

79. Daga í viku vildi hann þrjá

venjast sjálfur að fasta;

frjádag hvörn lét herra sá

hárklæði næst sér kasta.

80. Hugsar hann lengra hvörgi þá

heiman ríða úr landi,

að hann mætti allt til sjá,

ef yrði á nokkur vandi.

81. Eina nótt aprílis síð

illir harmar stungu;

fagurt á þeirri fyrstu tíð

fuglar loftsins sungu.

82. Orti hann vísur vænar þá

vill so stytta tíma;

nú skal hverfa hróðri frá;

hvílist þanninn ríma.

83. Langan hef eg tíma tjáð

toga af Suptungs víti;

er því mál, að Þrumnings þráð

þögn í sundur slíti.

Heimild

• Grímur M. Helgason (ritstj.) (1961). Rit Rímnafélagsins X : Pontus rímur. Reykjavík: Rímnafélagið.