Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Ævintýri/Sagan af Finnu forvitru
Maður er nefndur Þrándur; hann var lögmaður. Kona hans var önduð þá er þessi saga gjörðist; hann var maður gamall og enn mesti spekingur; hann átti tvö börn, son þann er Sigurður hét og dóttur þá er Finna hét. Hún var en vitrasta kona og var mál manna að hún vissi meira en fólk henni sagði.
Eitt sinn þá faðir hennar reið til þings sagði hún: „Mig grunar faðir að í þessari ferð muni mín beðið verða, en ég bið þig að þú giftir mig ei nema líf þitt liggi við.“ Hann hét henni því og reið síðan til þingsins. Þar báðu Finnu margir göfugir menn, en hann sagði þeim öllum nei. Þá er lokið var þinginu reið Þrándur lögmaður heim á leið, og eitt kvöld þá er hann reið einn saman undan öllum sínum sveinum kom til hans maður á jörpum hesti heldur vígmannligur; hann sté af baki og tók í taumana á hesti Þrándar og mælti: „Heill vertu Þrándur lögmaður.“ Þrándur tók kveðju hans og spurði hann að nafni. Hann kvaðst Geir heita og kvað það vera erindi sitt að biðja Finnu dóttur Þrándar. Þrándur mælti: „Ei mun ég þér hana gifta; mun hún sjálf högum sínum ráða.“ Þá brá Geir sverði og setti fyrir brjóst Þrándi og bað hann annaðhvert gjöra, gifta hönum konuna eða hann mundi hann strax drepa. Sá þá Þrándur ekki annan kost en lofa hönum konunni, og skyldi hann koma að hálfsmánaðarfresti og sækja hana. Síðan reið Þrándur heim, en Geir fór sína leið.
Þá Þrándur kom heim stóð Finna úti og heilsaði föður sínum og sagði: „Er það sem mér boðar hugur að þú hafir mig manni gifta?“ Hann kvað það so vera og sagði að líf sitt hefði við legið. Hún sagði það nú so mundi verða að vera; þó boðaði hugur sér að það mundi henni ekki til mikillrar gleði verða.
Að tilsettum tíma kom Geir að vitja konunnar; var þá við honum vel tekið; hann kvaðst ekki lengi bíða mega, bað Finnu búa sig snarlega því að morgni vildi hann burt, Hún gjörði so. Tók hún ekkert manna með sér frá föður sínum nema bróður sinn Sigurð. Kvöddu þau so Þránd og riðu sína leið þrjú saman þar til þau koma að afrétt einnri sem ei voru í nema naut. Finna spurði Geir hvör það ætti; hann kvað það öngvan eiga nema sig og hana. Annan dag komu þau að annari afrétt; þar var ekki í nema geldfé eitt. Finna spurði Geir hvör það ætti; hann kvað það öngvan eiga nema sig og hana. Hinn þriðja dag komu þau að enni þriðju afrétt; þar voru ekki í nema hestar einir. Finna spurði Geir hvör það ætti; hann kvað það engan eiga nema sig og hana. Riðu þau so þann dag allan. Að kvöldi komu þau að húsabæ miklum; þar sté Geir af baki og bað Finnu með sér koma, sagði þar sín húsakynni vera. Finnu var þar vel fagnað; tók hún þar strax við öllum ráðum. Geir var við hana fár mjög, en hún lét ekki á sér festa. Sigurður bróðir Finnu var þar og vel haldinn.
Aðfangadagskvöld jóla vildi Finna láta þvo höfuð Geirs; var hans þá leitað og fannst hann hvörgi. Finna spurði fóstru Geirs sem þar var og hvört það væri hans vandi; hún sagði að í langa tíma hefði hann engin jól heima verið og grét þá stórum. Finna bað fólk hans ekki leita, sagði hann mundi sér sjálfum heim skila þá tíð væri. Hún bjó til veizlu eftir vanda og lét ekkert á sér festa um burtveru Geirs. Þá er lokið var veizlunni og fólk var allt til svefns gengið stóð Finna upp og tók Sigurð bróður sinn með sér; þau gengu til sjávar og hrundu fram bát og reru til einnrar eyjar þar ekki langt frá. Finna bað Sigurð gæta skipsins meðan hún gengi á land; hann gjörði sem hún bað. Síðan gekk Finna á land og þar til hún kom að einu litlu húsi þó vel byggðu; þar stóð hurð á hálfa gátt; ljós brann í húsinu; þar var rekkja inni vel búin. Þar sá hún Geir bónda sinn liggja í rekkjunni og hafði konu í faðmi. Finna setti sig á gólfið fyrir neðan rúmskörina og kvað vísu.
— — —
Síðan gekk hún út og til bróður síns og bað hann róa í land og segja öngvum hvar þau hefði verið. Hann hét henni því; reru þau síðan heim og létu sem ekki hefði verið. Þá er lokið var jólunum stóð Finna upp snemma morguns og gekk til skála þess sem Geir og hún sváfu inni þá hann heima var. Þá var Geir þar og gekk um gólf; barn lá þar í sænginni. Geir spurði Finnu hvör það barn ætti. Hún kvað það öngvan eiga nema sig og hann; hún tók barnið og fekk það til fósturs fóstru Geirs; leið so það ár út og varð ekki til tíðinda.
Önnur jól gekk allt með sama slag og en fyrstu nema þá setti Finna sig á skörina fyrir rúminu og kvað vísu þessa.
— — —
Hin þriðju jól var og búið til veizlu og var Geirs leitað og fannst hann ekki. Finna bað fólk hans ekki leita. Þá lokið var veizlunni og fólk var til sængur gengið reru þau Sigurður og Finna til eyjar þeirrar sem áður höfðu þau verið. Þá bað Sigurður Finnu að hann mætti með á land ganga. Hún lét það eftir hönum, en bað hann ekki orð tala. Þau gengu til hússins. Þar bað Finna Sigurð bíða sín meðan hún gengi inn. Hann gjörði so. Finna gekk inn og setti sig á rekkjustokkinn og kvað vísu:
- „Hér sit eg ein á stokki,
- af mér er gleðinnar þokki;
- tapað hefur seggurinn svinni
- sumarlangt gleðinni minni.
- Önnur hlaut þann er eg unna;
- oft fellur sjór yfir hlunna.“
Geir reis þá upp og mælti: „Það skal nú ekki lengur vera,“ en konan sem hjá hönum lá í sænginni féll í öngvit. Finna tók vín og dreypti á varir henni; raknaði hún þá við og var en fríðasta mær. Sagði þá Geir til Finnu: „Nú hefur þú mig úr stórum nauðum leyst, því þetta var nú hið síðasta ár sem ég kynni leystur að verða. Faðir minn var kóngur og réði fyrir Garðaríki. Þá er móður mín var dauð giftist faðir minn aftur einnri ókenndri konu. Þá þau höfðu skamma stund saman verið drap hún föður minn með eitri, en þá ég og þessi systir mín sem Ingibjörg heitir vildum ekki hennar ráðum aðhlýða lagði hún á mig að ég skyldi eiga þrjú börn með systur minni og ef ég fengi ekki þá konu sem þetta allt vissi og þó yfir því þegði skyldi ég verða að ormi og systir mín skyldi verða að ótömdu trippi og ganga í afrétt með öðrum stóðhrossum; og nú hefur þú mig úr þessum nauðum leystan og vil ég nú gifta þessa mína systur Ingibjörgu Sigurði bróður þínum; þar með vil ég gefa hönum allt það ríki sem fyrr átti faðir minn.“ Fóru þau so öll í land og til bæjar Geirs. Var þá stofnað til nýrrar veizlu og sent eftir Þrándi föður Finnu og drukkið festaröl Sigurðar og Ingibjargar. Fór hann so til Garðaríkis og vann það undir sig. Var þá stjúpa Geirs tekin og bundin miðli tveggja hrossa og tók sinn helminginn hvert. Réðu þau Sigurður og Ingibjörg fyrir Garðaríki í margar tíðir, en Geir varð lögmaður eftir Þránd. Þau áttu börn og burur.