Fara í innihald

Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Goðfræðisögur/Þorsteinn á Jarlsstöðum

Úr Wikiheimild
Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri
Þorsteinn á Jarlsstöðum

Kvæði Þórsteins:

Lengi var mér létt til máls,
lin var hryggðar íma,
nauða frí og nálega frjáls
nítján ára tíma.
Snemma á vetri svo til bar
seint á nætur stundu
sauða geymdi, sel því var
sett á foldar grundu.
Systur tvær með sæmda plag
sá ég prýddar standa
bláklæddar með bezta lag,
búið var til vanda.
Á höfðum fagra falda bar
frúnnar ægisljóma;
augu þeirra og andlit var
allt í einum blóma.
Framan á brjóstum furðu frítt
falda var á lindum,
leiftraði eins og ljósið blítt,
líkast dýramyndum.
Mjög væn belti um mjaðmir frúr
mátti fögur líta,
eins og gullið ofni úr
er meistarar nýta.
Frá þeim gjörði ganga greitt,
grimm varð hræðsla að meini,
en ég rataði ekki neitt
utan að sama steini.
Heyrði eg orð af auðargná,
– upp svo vífin standa –:
„Sannlega skal sveinninn fá
siðina með oss vanda.“
Að mér gengu fögur fljóð,
fljótt þann þáði greiða,
eftir það með engan móð
inn í salinn leiða.
Ljós á kerti logaði ei þar,
líkt var fofnisbóli,
húsið fríða birtu bar
bezt af einu hjóli.
Rauðlitaðar rekkjur tvær
refla var hjá skorðum,
út kann skýra eg um þær
ei með fáum orðum.
Borð þar stóð og bygging ný
búið hagleiks vanda,
en ég sá þó undir því
engan stólpa standa.
Settur ég á sæmdastól,
– samt réð hræðslan krenkja –
vín á staupi veiga sól
vill með brögðum skenkja.
Vildi ég ekki vífsins gjöf,
vék að yngra kvendi,
en hún fyrir utan töf
að sér tók með hendi.
Auðþöll höfuð undir mér
eina skikkju lagði
og faðmaði upp að sér,
en þó lítið sagði.
Reiddist hin og ræddi þá,
– rauna var það efni –
aldrei skyldi eg yndi fá
né ást á hringagefni.
Illa vífið aðra grein
yfir mér nam heita:
„Flestir skulu í máli mein
manni þessum veita.“
Reiddist hin og ræddi þá
reflaskorðin fríða:
„Ég mun gjöra mest sem má
móti þessu stríða.
En þó hljóti auðnu brest
af illri ræðu þinni
þess skal gjalda þjóðin flest
þungt á ævi sinni.
Yfirvinna enginn skal
en þótt vilji granda;
merki fylgi mætum hal
af mínum spádómsanda.“
Bók þar var með blöðum ný
björt sem væri funi;
las ég margt af letri því
þó lítið eftir muni.
Einn glerstólpa eftir á
auðs bar þöllin hvíta,
meybörn fjögur mæt að sjá
mátti ég þar líta.
Frá því yngsta og til mín
einn nam geisli skína;
út það lagði auðarlín
upp á spásögn sína.
Í sama stólpa sá ég þar
sextán dýr með sóma;
eitt af hinum öllum bar
í æru, sæmd og ljóma.
Það hið þriðja sem ég sá
sízt má þjóðum greina;
línþöll sagði í ljósri spá
að lengi skyldi leyna.
Tungu festi tennur við
trú í snilldar verki,
á hægra brjóst' með sama sið
sjást þau bæði merki.
Svo hef ég þagað sem fór skár,
séð athafnir manna,
tuttugu og átta ár
orðin munað svanna.
Vel að þekkja vini hér
vandi þykir mönnum;
einn er guð sem alla sér
innstu að hjartans rönnum.
Leiddi mig það listafljóð
loks á veg til manna;
angri vafin eftir stóð
ágæt hringananna.
Síðan hef ég seimahrund
séð sjaldnar en vildi,
hennar vegleg ævistund
er í bezta gildi.

Kvæði það sem hér er skrifað er tekið upp úr konu í Aðalreykjadal sem kvæðið nam af móður sinni.[1] Líka kann önnur kona kvæðið þar í dalnum; og faðir hennar, Þorgrímur nokkur eða máske faðir hans, sá Þorstein sem kvæðið kvað og kvað það satt vera sem skýri frá í kvæðinu um það sem huldukonan lagði á hann að tungan var föst við góminn nema broddurinn, en þó heyrðist það ekkert á máli hans, og hægra brjóstið var á stærð við stórt konubrjóst og kalt alla ævi. En þegar þetta skeði var Þórsteinn á Jarlsstöðum í Bárðardal og var á beitarhúsum þar upp á heiðinni, á Jarlsstaðaseli sem er nokkurn spöl fram frá Kálborg sem flestir segja að hafi verið steinn sá sem kvæðið getur um að konurnar vóru í.

Eitt atvik skal hér sagt sem sönnunardæmi upp á það að menn hafi verið Þórsteini óvinveittir, sér sjálfum þó til skaða rétt eins og kvæðið skýrir frá álögunum:

Þegar Þórsteinn bjó í Svartárkoti í Bárðardal þá hafði hann kú að láni um veturinn. En er hann hafði haft kúna um tíma sendi eigandinn eftir henni þvert móti loforði sínu, hvað Þorsteini kom mjög illa vegna bjargarskorts. Sendimenn komu snemma morguns á bæinn og heimtuðu kúna svo frekt að bóndi mátti til að sleppa henni og fékk ekki tíma til að láta mjólka hana í síðasta sinni hyski sínu til hressingar. Svo fóru þeir með kúna á stað í bezta veðri, en þegar þeir vóru komnir skammt á leið vildi kussa ekki ganga og svo fór að lokum að þeir máttu skera hana, og þókti sem slíkt væri ekki einleikið.

  1. Þær hafa verið lengst í Ljósavatnshrepp. [Hdr.]