Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Náttúrusögur/Finngálkn

by þjóðsaga

Finngálkn er það dýr kallað sem köttur og tófa geta saman. Er það grimmt mjög og öllum vargi skaðlegri fyrir sauðfé manna og skotharðast allra dýra. Vinnur engin kúla á finngálknið og verður það ekki skotið nema með silfurhnapp eða silfurkúlu. Það er og styggt mjög og ákaflega frátt á fæti.

Einu sinni lagðist finngálkn á sauðfé Hafnamanna í Gullbringusýslu og annara þar nærlendis. Hélt það sig mest umhverfis Ósana, sem kallaðir eru, og gjörði tjón mikið. Reyndu menn til á allar lundir að drepa finngálknið, en það tókst ekki, og gekk svo lengi þangað til loksins að maður einn sem vissi jafnlangt nefi sínu hitti upp á því að hann makaði hellu eina við Ósabotnana með hunangi. Vissi hann að finngálkn er mjög sólgið í sætindi, helzt hunang. Síðan lagði maðurinn sig í leyni skammt frá hellunni. Dýrið rann á hunangslyktina og fór að sleikja helluna. Skaut þá maðurinn dýrið og hafði silfurhnapp af bol sínum fyrir kúlu. Þótti öllum mjög vænt um verk þetta. Hellan er síðan kölluð Hunangshella og er hún við landsuðurhornósanna hjá alfaraveginum milli Keflavíkur og Hafna.^[1]

1. Sjá lýsing á finngálknum í Fornaldar s. II, 282-285, og IV, 198-200. Að finngálkn sé einhvers konar hamhleypa má enn fremur ráða af orðum Snorra-Eddu (253. bls), þar sem „nykrað eða finngálknað“ er talinn löstur í kveðskap og hvorttveggja eitt, og sagt að Ólafur hvítaskáld kalli „það finngálknað er líkum er skipt á einum hlut í enni sömu vísu.“ Islands grammatiske litteratur, III, 13 og IV, 9.