Brennu-Njáls saga/36
Gunnar ríður til þings. En áður en hann reið heiman mælti hann til Hallgerðar: „Ver þú dæl meðan eg er heiman og sýn af þér enga fárskapi þar sem við vini mína er um að eiga.“
„Tröll hafi þína vini,“ segir hún.
Gunnar ríður til þings og sá að eigi var gott orðum við hana að koma. Njáll reið til þings og synir hans allir.
Nú er frá því að segja hvað heima er tíðinda. Þeir áttu skóg saman, Njáll og Gunnar, í Rauðaskriðum. Þeir höfðu eigi skipt skóginum en hvor var vanur að höggva sem þurfti og taldi hvorgi á annan um það.
Kolur hét verkstjóri Hallgerðar. Hann hafði verið með henni lengi og var hið mesta illmenni.
Svartur hét maður. Hann var húskarl Njáls og Bergþóru og líkaði þeim við hann vel. Bergþóra mælti við hann að hann skyldi fara í Rauðaskriður og höggva skóg „en eg mun fá til menn að draga heim viðinn.“
Hann kveðst vinna mundu það er hún legði fyrir hann. Hann fór upp í Rauðaskriður. Tekur hann þar og höggur skóg og skyldi þar að vera viku.
Snauðir menn komu til Hlíðarenda austan frá Markarfljóti og sögðu að Svartur hafði verið í Rauðaskriðum og höggvið skóg og gert mikið að.
„Svo mun Bergþóra til ætla,“ segir Hallgerður, „að ræna mig mörgu en því skal eg ráða að hann höggvi eigi oftar.“
Rannveig heyrði, móðir Gunnars, og mælti: „Þó hafa húsfreyjur þótt góðar austur hér að ekki hafi staðið í mannráðum.“
Nú leið af nóttin og um morguninn kom Hallgerður að máli við Kol og mælti: „Verk hefi eg þér hugað“ og fékk honum öxi. „Far þú í Rauðaskriður. Þar munt þú finna Svart.“
„Hvað skal eg honum?“ segir hann.
„Spyr þú að því,“ segir hún, „þar sem þú ert hið mesta illmenni? Drepa skalt þú hann,“ segir hún.
„Gert mun eg það geta,“ segir hann, „en það er þó líkast að eg gefi mig við.“
„Vex þér hvetvetna í augu,“ segir hún, „og fer þér illa þar sem eg hefi mælt eftir þér hvern hlut. Mun eg fá til annan mann að gera þetta ef þú þorir eigi.“
Hann tók öxina og var reiður mjög og tekur hest er Gunnar átti og ríður þar til er hann kemur austur að Markarfljóti. Hann steig þar af baki og beið í skóginum þar til er þeir höfðu borið ofan viðinn og Svartur var einn eftir.
Hleypur Kolur þá að honum og mælti: „Fleiri munu kunna að höggva stórt en þú einn“ og setti öxina í höfuð honum og hjó hann banahögg og ríður heim síðan og segir Hallgerði vígið.
„Njót heill handa,“ segir hún, „og skal eg þig svo varðveita að þig skal ekki saka.“
„Vera má það,“ segir hann, „en hinn veg dreymdi mig þó áður en eg vó vígið.“
Nú koma þeir upp í skóginn og finna Svart veginn og flytja hann heim.
Hallgerður sendi mann til þings að segja Gunnari vígið. Gunnar hallmælti Hallgerði ekki um fyrir sendimanninum og vissu menn eigi hvort honum þótti vel eða illa. Litlu síðar stóð hann upp og bað menn sína ganga með sér. Þeir gerðu svo og fóru til búðar Njáls. Gunnar sendi mann eftir Njáli og bað hann út koma. Njáll gekk út þegar og gengu þeir Gunnar á tal.
Gunnar mælti: „Víg hefi eg að segja þér og hefir valdið Hallgerður kona mín en vegið hefur Kolur verkstjóri minn en fyrir hefir orðið Svartur húskarl þinn.“
Njáll þagði meðan Gunnar sagði söguna.
Þá mælti Njáll: „Þurfa munt þú að láta hana eigi öllu fram koma.“
Gunnar mælti: „Sjálfur skalt þú dæma.“
Njáll mælti: „Erfitt mun þér verða að bæta öll slys Hallgerðar og mun annars staðar meira slóða draga en hér er við eigum hlut að og mun hér þó mikið á vanta að vel sé og munum við þess þurfa að muna það er við höfum lengi vel við mælst. Og væntir mig að þér fari vel en þó munt þú verða mjög að þreyttur.“
Njáll tók sjálfdæmi af Gunnari og mælti: „Ekki mun eg halda máli þessu til kapps. Þú skalt gjalda tólf aura silfurs. En það vil eg til skilja þó að nokkuð komi það úr vorum garði er þér eigið um að gera að þér stillið eigi verr gerðinni.“
Gunnar sagði það maklegt vera. Gunnar greiddi af hendi féið vel og reið heim síðan.
Njáll kom heim af þingi og synir hans.
Bergþóra sá féið og mælti: „Vel er þessu í hóf stillt en jafnmikið fé skal koma fyrir Kol er stundir líða.“
Gunnar kom heim af þingi og taldi á Hallgerði. Hún kallaði betri menn óbætta liggja margstaðar. Gunnar kvað hana ráða mundu tiltekjum sínum „en eg skal ráða hversu málin lúkast.“
Hallgerður hældist jafnan um víg Svarts en Bergþóru líkaði það illa.
Njáll fór upp í Þórólfsfell og synir hans að skipa þar til bús. En þann sama dag varð sá atburður er Bergþóra var úti að hún sér mann ríða að garði svörtum hesti. Hún nam staðar og gekk eigi inn. Hún kenndi eigi manninn. Sjá maður hafði spjót í hendi og gyrður saxi. Hún spurði þenna mann að nafni.
„Atli heiti eg,“ sagði hann.
Hún spurði hvaðan hann væri.
„Eg er austfirskur maður,“ segir hann.
„Hvert skalt þú fara?“ segir hún.
„Eg er maður vistlaus,“ segir hann, „og ætlaði eg að finnaNjál og Skarphéðinn og vita ef þeir vildu taka við mér.“
„Hvað er þér hentast að vinna?“ segir hún.
„Eg er akurgerðarmaður og margt er mér vel hent að gera,“ segir hann, „en eigi vil eg því leyna að eg er maðurskapharður og hefir jafnan hlotið um sárt að binda fyrir mér.“
„Ekki gef eg þér það að sök,“ segir hún, „þótt þú sért engi bleyðimaður.“
Atli mælti: „Ert þú nokkurs ráðandi hér?“
„Eg er kona Njáls,“ segir hún, „og ræð eg ekki síður hjón en hann.“
„Vilt þú taka við mér?“ segir hann.
„Gera mun eg kost á því,“ segir hún, „ef þú vilt vinna allt það er eg legg fyrir þig og svo þó að eg vilji senda þig til mannráða.“
„Átt þú svo til varið um menn,“ segir hann, „að þú munt ekki mín þurfa að því að kosta.“
„Það skil eg er eg vil,“ segir hún.
„Kaupa munum við að þessu,“ sagði hann.
Þá tók hún við honum.
Njáll kom heim og synir hans. Njáll spurði Bergþóru hvað manna sjá væri.
„Hann er húskarl þinn,“ segir hún, „og tók eg við honum því aðhann lést vera óhandlatur.“
„Ærið mun hann stórvirkur,“ segir Njáll, „en eigi veit eg hvort hann er svo góðvirkur.“
Skarphéðinn var vel til Atla.
Njáll ríður til þings um sumarið og synir hans. Gunnar vará þingi. Njáll tók upp fésjóð er hann hafði heiman.
Skarphéðinn spyr: „Hvað fé er það faðir?“
„Hér er fé það,“ segir Njáll, „er Gunnar greiddi mér fyrir heimamann vorn fyrra sumar.“
„Koma mun það til nokkurs,“ sagði Skarphéðinn og glotti við.