Guðmundar saga Arasonar/90
Þessi blómganlig fegrð ok frækilig verk, sem um stund hafa lesin verit til dýrðar herra Guðmundi, er vart svo mikit sem minnsti smákvistr með sínum flúr af þeim tíguliga pálma, er fyrr var upp reistr ok svo breiðir sínar limar, at út berr langt yfir allar hálfur ok héruð þeirrar jarðar, er sá einvalinn vin himnakonungsins prýddi sínu líkams lífi með ágætum ávexti ynniligrar atferðar.
Ok því má hans loflig verk engi hönd í letr setja, at hann blómgast sem pálma, en miklast eða margfaldast sem sedrus í Líbano. Sedrus er ágætr viðr ok hefir, sem sæll Jeronimus skýrir, fjórar náttúrur: þá fyrsta, at hann kann eigi fauskr verða; þá aðra, at hann ilmar sætliga; þá þriðju, at feiti þess viðar er svo mikillar yfirvættis dyggðar, at hún græðir sjúka limu ok drepr þá maðka, er sárum spilla; þar með í fjórðu grein hefir hún þann kraft með sínum ilm, at höggormar ok eitrflugur mega eigi þola ok leggja undan á flótta.
Greindar náttúrur sedri þjóna viðrkvæmiliga herra Guðmundi. Sú fyrsta dyggð, er sedrus skrifast óspilliligr, þýðir ágæt verk hrein ok heilög þessa manns ok guðs vinar, er engan flekk eða fölnan taka með rás tímanna, heldr standa þau í guðs augliti óbrigðiliga án enda, hvar fylgir ilmr mikill, því at hunanglig frægð af fyrrgreindum verkum sæls Guðmundar flýtr víða ok inn gengr í skilningarvit kristinna manna. Af svo blessuðum viði gengr sá sveiti, er græðir sjúka limu ok drepr þá maðka, er sárum spilla. Þat er sú ilmandi prédikan, er fyrr greindist í siðferðis kapitulo síra Guðmundar, er útlægði lýtin frá lífi sálnanna ok veik til gróðrsamligrar gæzku guðdrottins boðorða. Hér með í fjórðu grein seldri flýja ormar ok eitrflugur, því at helvízkir andar, lastanna yfirboðarar, taka flótta frá sínu herfangi fyrir bæn ok blessan, vald ok verðleika þess guðs ástvinar. Því mun hans frægð aldri svæfast, heldr ævinliga boðast ok berast, at hans réttlæti vel kunnigt guði ok góðum mönnum sé með óendiligri minningu, sem trúist, í kennimannligum stóla himinríkis. Upp á þenna skilning, réttliga glóseraðan til herra Guðmundar góða; setr actor svo fallinn verka:
De cedro:
- Sedrus vex í foldar faxi.
- Fjallit hefir at merkja allra
- birting þeirra, er hreinum hjörtum
- haldi líf með skírleiks valdi.
- Þýðir Líbanus enn í óði,
- allegorice rétt at kalla,
- allsráðanda einka- brúði
- oss tæjandi, kristni frægja.
De quatuor naturis cedri:
- Sedrus fekk, svá at endast ekki,
- allar fjórar dyggðir stórar,
- eina þá, sem ei má fúna,
- ilman helzt, þótt viðrinn eldist.
- Feitin drepr með magni mætu
- maðka þá, er í sárum spraðka.
- Ormar flýja eitri fermdir,
- efalaust er þat, sætleik traustan.
De virtue inputrescibilis cedri, quæ comparatur æternitati Sancti:
- Guðmundr líkist, enn skal auka
- efnat lof, þat er ei mun rofna,
- einu tré, því er ei má fúna,
- eldi lestr þótt heimrinn bresti.
- Allir treysta hann í hæstri
- himna vist með sjálfum Kristi.
- Fundinn verðr þess engi endir
- eilífs valds, er þar er at halda.
De odore cedri et fama cujuslibet Sancti:
- Liðit er nú, sízt hann var heðra,
- hundrað ára, svá höfum fundit,
- aukast þar til enn at líku
- átta vetr, sem ritning váttar.
- Aldri þverr í efrum öldrum,
- einart vex fyrir sannrar greinir,
- frægðin hans ok fagrar dyggðir.
- Finnast þar til sögur ok minni.
De odore predicandi vermesque perimendi:
- Orð guðs kenndi ágæt fyrðum
- elsku kunnr af spektar brunni.
- Fyrir því varð, sem frægt er orðit,
- freyjandi sár maðkr at deyja.
- Síðan sleikti sæll ok mýkti
- synda þunga linri tungu.
- Feiti smurði ástvinr ýta
- öllum trúr ok víni súru.
De presencia Sancti et fuga demonum:
- Færir fram, sá at hverr megi heyra,
- hróðrar smíð, er launar hljóði,
- auðar hlunnr, hvé yfirmann þenna
- eitrspýjandi snákar flýja.
- Djöflar hafa sik út með afli.
- Á hrindast þeir járna tindum.
- Hverr setr öðrum, hvar sé mætra,
- horn í síðu púka forna.
De laude sancte trinitatis:
- Skínandi sitr sonr hjá sínum
- samheldr ok jafn feðr í veldi,
- hverja stund, ok heilagr andi,
- hendir slíkt, en ei verðr endat.
- Þessum öllu in hyggju hvassa
- hölda sveit er skyld at veita
- allan heiðr með elsku fullri
- einum guði í þrennum greinum.
- Föður jafn sitr á hávum himni
- hæstr í dýrð með valdi glæstu,
- söngr heyrist þar sætr af englum,
- sonr eingetinn vífs ins hreina.
- Allir lofa þar ástar fullir
- anda guðs, er oss firrir grandi.
- Heimrinn allr með helgu blómi
- haldi slíkri dýrð um aldir.
- Bergr ábóti hefir birtan margan
- byskups heiðr í máli greiðu.
- Inna réð hann allar sannar
- jartegnir hans mjúku hjarta.
- Eigi er veitt, at víða hittist,
- vandi er slíkt, í þessu landi
- tungan nein, at svá muni syngja
- sanna dýrð af einum manni.