Ragnars saga loðbrókar/15

Ragnars saga loðbrókar
15. Dauði Ragnars konungs í Englandi

Nú er þar til máls at taka, er Ragnarr sitr heima í ríki sínu ok hann veit eigi, hvar synir hans eru né Randalín, kona hans. Ok þat heyrði hann hvern tala af sínum mönnum, at engir mætti jafnast við sonu hans, ok hugðist honum svá at, at engir væri jafnfrægir þeim. Nú hyggr hann at því, hverrar frægðar hann mætti þess leita, er eigi væri skemmr uppi. Nú hyggr hann ráð sitt ok fær sér smiða ok lætr fella mörk til tveggja skipa mikilla, ok þat skildu menn, at þat váru knerrir tveir svá miklir, at engir höfðu slíkir verit gervir á Norðrlöndum, ok þar með lætr hann hafa of allt sitt ríki mikinn vápnabúnað. Ok með þessi breytni skilja menn þat, at hann mun ætla nokkura herferð fyrir sér ór landinu. Þetta spyrst víða á lönd þau, er næst varu. Ok nú ugga menn þat ok allir konungar, er fyrir landi réðu, at þeir mundu eigi í löndum sínum eða ríkjum vera mega. Ok nú lætr hverr þeira vera varðhöld um lönd sín, ef nokkur beri hann at.

Þat er eitt sinn, er Randalín spurði Ragnar, hverja för hann aætlaði fyrir sér. Hann segir henni, at hann ætlaði til Englands ok hafa eigi fleiri skip en tvá knörru ok þat lið, sem á þeim má fara.

Þá segir Randalín: „Sú för líst mér óvarlig, er nú ætlar þú. Mér þætti þér ráðligra at hafa fleiri skip ok smæri.“

„Þat er ekki ágæti.“ segir hann, „þótt menn fái unnit land með mörgum skipum. En til þessa eru eigi dæmi, at með tveimr skipum hafi unnit verit slíkt land sem England er. En ef ek fæ ósigr, þess betr sem ek hefi færi skip ór landi.“

Þá svarar Randalín: „Mér sýnist sjá eigi minni fékostnaðr, áðr þessi skip sé búin, en þótt þú hefðir langskip mörg til þessarar ferðar. En þú veist þat, at illt er skipum at halda at Englandi, ok ef svá verðr, at skip þín týndist, þótt menn komist á land, þá eru þeir þegar upp gefnir, ef landherr kemr at, en betra er at halda langskipum til hafna en knörrum.

Nú kveðr Ragnarr vísu:

„Spari manngi röf Rínar,

ef röskva vill hermenn,

verr samir horskum hilmi

hringa fjöld en drengja;

illt er í borghlið baugi

brandrauðum fram standa;

allmarga veit ek jöfra,

þá er auðr lifir, dauða.“

Nú lætr hann skip sín búa ok fær sér lið, svá at þeir knerrir eru mjök skipaðir. Nú er fjölrætt um hans fyrirætlan. Ok enn kvað hann vísu:

„Hvat er þats baugs ór björgum

brjótr heyrir nú þjóta,

at muni mundelds meiðir

mars sviðr ófni hafna?

Þó skal þeira ráða,

þorn-Bil, ef goð vilja,

ægir alnar leygjar

ókvíðandi bíða.“

Ok er skip hans eru búin ok þat lið, er honum skyldi fylgja, ok þá er þat veðr kemr, er honum þótti sér vel koma, segir Ragnarr, at þá mundi hann fara til skipa. Ok er hann var búinn, leiddi hún hann til skipa. Ok áðr þau skiljast, kjeðst hún mundu launa honum serk þann, er hann hafði gefit henni. Hann spyrr, með hverjum hætti þat væri. En hún kvað vísu:

„Þér annk serk inn síða

ok saumaðan hvergi,

við heilan hug ofnu

ór hársíma gránu;

mun eigi ben blæða,

né bíta þik eggjar

í heilagri hjúpu,

var hún goðum signuð.“

Hann segir, at hann vill þessi ráð þiggja. En þá er þau skildust, var auðsætt, at henni þótti mikit fyrir þeira skilnaði.

Nú heldr Ragnarr skipum sínum til Englands, sem hann hafði ætlat. Honum gaf byri hvassa, svá at við England brýtr hann báða knörru sína, en á land komst allt lið hans, ok heldu klæðum sínum ok vápnum. Ok þar, sem hann kemr við þorp ok borgir ok kastala, þá vinnr hann.

En konungr sá hét Ella, er þá réð Englandi. Hann hafði haft fréttir til Ragnars, er hann fór ór landi. Hann hafði sett menn fyrir, at hann skyldi þegar vita, er herrinn kæmi við land. Nú fóru þeir menn til fundar við Ellu konung ok segja honum hersögu. Nú lætr hann senda boð um allt sitt ríki ok bað til sín koma hvern mann, er skildi má valda ok hesti ríða ok þori at berjast, ok dregr hann saman svá mikinn her, at furða var at. Nú búast þeir til bardaga Ella konungr.

Þá mælti Ella konungr við lið sitt: „Ef vér sigrumst í bardaga þessum ok verði þér við þat varir, at Ragnarr er kominn, þá skulu þér eigi bera vápn á hann, því at hann á þá sonu eptir, er aldri munu af oss ganga, ef hann fellr.“

Ragnarr býst nú til bardaga, ok hann hafði þat klæði, er Randalín hafði gefit honum at skilnaði, fyrir brynju ok þat spjót í hendi, er hann vann at orminum, er lá um sal Þóru, ok engi þorði annarra, ok hann hafði enga hlíf nema hjálm. En þá er þeir hittast tókst bardagi. Ragnarr hafði miklu minna lið. Bardaginn hafði eigi lengi verit, áðr lið Ragnars fell mjök. En þar, sem hann fór, varð rýrt fyrir, ok gekk hann í gegnum fylkingar þann dag, ok þar, sem hann hjó eða lagði í skjöldu, brynjur eða hjálma, þá váru svá stór högg hans, at ekki vetta stóð við, en aldri var svá til hans höggvit eða skotit, at né eitt vápn yrði honum at meini, ok fekk hann aldri sár, en hann drap mikinn fjölda af liði Ellu konungs. En þó lauk svá bardaga þeira, at allt lið Ragnars fell, en at honum váru bornir skildir ok svá handtekinn.

Nú var hann spurðr, hvat manna hann var, en hann þagði við ok svaraði engu.

Þá mælti Ella konungr: „Sjá maðr mun verða at koma í meiri mannraun, ef hann vill eigi segja oss, hverr hann er. Nú skal kasta honum í einn ormgarð ok láta hann þar sitja mjök lengi, ok ef hann mælir nakkvat þat, er vér megim skilja, at hann sé Ragnarr, þá skal hann í brott taka sem skjótast.“

Nú er honum þangat fylgt, ok hann sitr þar mjök lengi, svá at hvergi festast ormar við hann.

Þá mæltu menn: „Þessi maðr er mikill fyrir sér; hann bitu eigi vápn í dag, en nú granda honum eigi ormar.“

Þá mælti Ella konungr, at hann væri flettr af klæði því, er hann hafði yst, ok nú var svá gert, ok hengu ormar öllum megin á honum.

Þá mælti Ragnarr: „Gnyðja mundu nú grísir, ef þeir vissi, hvat inn gamli þyldi.“

Ok þótt hann mælti slíkt, þá vissu þeir eigi at gerr, at Ragnarr væri þat heldr en annarr konungr. Nú kvað hann vísu:

„Orrostur hefk áttar,

þærs ágætar þóttu,

gerða ek mörgum mönnum

mein, fimm tigi ok eina;

eigi hugðak orma

at aldrlagi mínu;

verðr mjök mörgu sinni,

þats minnst varir sjálfan.“

Ok enn kvað hann:

„Gnyðja mundu grísir,

ef galtar hag vissi,

mér er gnótt at grandi,

grafa inn rönum sínum

ok harðliga hváta,

hafa mik sogit, ormar;

nú munk nár af bragði

ok nær dýrum deyja.“

Nú lætr hann líf sitt, ok er hann nú færðr á brott þaðan. En Ella konungr þykkist vita, at Ragnarr hefir líf sitt látit. Nú hyggr hann fyrir sér, hvé hann skyldi þess verða varr eða með fara, at hann mætti halda ríki sínu eða vita, hvé þeim brygði við sonum Ragnars, er þeir spyrja. Hann tekr þat til ráðs, at hann lætr búa skip eitt ok fær þann mann til fyrir at ráða, er bæði var vitr ok harðfengr, ok þar fær hann menn til, svá at þat skip var vel skipat, ok segir, at hann vill þá senda á fund Ívars ok þeira bræðra ok segja þeim fall föður þeira. En sjá för líst flestum óvænlig, svá at fáir vildu fara.

Þá mælti konungr: „At því skulu þér vandliga hyggja, hversu hverjum þeira bræðra bregðr við þessi tíðendi. „Farit þá leiðar yðarrar síðan, er yðr gefr veðr.“

Svá lætr hann búa ferð þeira, at þeir þurftu at engu annarra. Ok nú fara þeir, ok ferst þeim vel.

En synir Ragnars höfðu herjat of Suðrríki. Þá sneru þeir á Norðrlönd ok ætluðu at vitja ríkis síns, þess er Ragnarr réð fyrir. En þeir vissu eigi herför hans, hversu hún hafði orðit, ok þó er þeim mikil forvitni á, hversu hún hafði orðit. Nú fara þeir sunnan of land. En hvarvetna, er menn frétta til fara þeira bræðra, eyddu menn borgir sínar ok færðu fé sitt á brott ok flýðu undan, svá at trautt fengu þeir liði sínu mat.

Þat er einn morgin, at Björn járnsíða vaknar ok kvað vísu:

„Hér flýgr hverjan morgin

hress of borgir þessar,

læst heill munu af hungri,

heiðir vals, of deyja;

hann fari suðr um sanda,

sára hvar vér létum,

þar fær dauðs manns dreyra,

dögg ór skýlihöggum.“

Ok enn kvað hann:

„Þat var fyrst, er fórum,

Freys leika tókk heyja,

þars andvíga áttum

öld, í Rómaveldi;

þar létk of grön grána,

gall örn of valfalli,

at mannskæðu morði

mitt sverð dregit verða.“