Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Draugasögur/Magnús á Glúmsstöðum
Þegar Jón Þorláksson sýslumaður kom til Múlasýslu fór hann að Víðivöllum ytri til búskapar. Þá bjó bóndi á Glúmsstöðum í sömu sveit, Magnús Jónsson, sem átti sjálfur ábúðarjörð sína, en átti ekki neitt barna. Sýslumanni þókti jörðin væn og falaði hana af Magnúsi, en hann vildi ekki selja hana. Þá er sagt að sýslumaður hafi mælt: „Þú skalt ekki lengi njóta Glúmsstaða samt.“ „Því mun auðnan ráða,“ sagði hinn.
Vinnumaður var hjá sýslumanni, galdramaður mesti, Jón Þórðarson að nafni og kallaður síðar Dalhúsa-Jón. Þá er sagt að sýslumaður hafi beðið Jón að vekja upp draug til að drepa Magnús og er sagt hann hafi svo gjört og fyrir ekki komið, þar Magnús lifði sem fyrr. Þá hafi sýslumaður sagt: „Þú hefur öngvan draug sent honum.“ Þá sagði hinn: „Jú, jú, en á honum vinnur enginn draugur nema hann sé sakramentaður áður. En hvar fái þér prest til þess?“ Sýslumaður svaraði: „Bjarni fjósamaður minn er nokkuð lærður; ég get bætt við lærdóm hans og látið vígja hann og svo skal hann þjónusta drauginn.“ Þetta fór fram sem sýslumaður vildi, að Bjarni vígðist og fékk Möðrudal.[1] Þá skrifaði Jón sýslumaður honum til að finna sig og hræddi hann þá til að þjónusta drauginn, en í millitíð segja menn að sýslumaður hafi látið byggja kirkju á Víðivöllum og hafi öngin þjónustugjörð framin verið í henni önnur en þessi. En svo brá Magnúsi við þegar þessi draugur kom til hans að hann hafði aldrei frið fyrir draugsa þó yfir tæki á nóttunni því þó tveir menn með ljósi vekti yfir honum gat hann valla sofnað væran dúr. Hann leitaðist víða fyrir að fá sér hjálp við þessum ófögnuði, en það varð til einkis allar þeirra ráðleggingar.
Þá var suður á landi mjög gamall Magnús prestur Pétursson sem þá er sagt að verið hafi á Hörgslandi, nafnkenndur kunnáttumaður og hjálpvættur allra þeirra sem hann heimsóktu. Magnús á Glúmsstöðum hafði sem aðrir heyrt af presti, byrjaði því ferð sína og lenti mjög hrakinn og hrjáður að Hörgslandi. Þegar hann þar kom lá prestur veikur og kominn nærri í andlátið. Samt fékk Magnús leyfi að koma inn til hans, tjáði honum öll vandkvæði sín og bað hann hjálpa sér, en prestur svaraði: „Ég veit það er góðverk að venda þessum ófögnuði af þér, en nú er ég ekki maður til þess og hef nú annað að hugsa; ég á nú ekki marga daga ólifaða og þarftú ekki að nefna slíkt við mig.“ Dóttir er sagt að prestur hafi átt, Snjólaugu að nafni; hún var áheyrandi tal þeirra og sagði við föður sinn: „Vilji þér ég reyni að hjálpa manninum?“ Prestur svaraði: „Ekki segi ég þér það og ég banna þér það ekki heldur ef þú vilt reyna það.“ Hún gegndi: „Mér er hugur á því, en hann verður að bíða til morguns.“ En snemma daginn eftir kom Snjólaug inn til föður síns og sagðist nú búin að vekja upp tvo drauga, en sér mundi ekki veita af að vekja upp þann þriðja ef duga skyldi, því sínir væri svo miklu aflminni og ekki eins magnaðir. Prestur svaraði: „Við eigum fyrir sál að sjá, Snjólaug mín.“ Segir hún þá við Glúmsstaða-Magnús: „Nú máttu fara af stað, en bregð þú hvergi út af ráðum sem ég legg þér. Þegar þú kemur að Breiðamerkursandi þá mundu mig um það, líttu aldrei aftur hvað sem þú heyrir, en það verða ódæmi mestu því sandurinn gnötrar og allt skelfur, en hljóðin fádæmi. En gjörir þú þetta þarftu ekki framar draugnum að kvíða. Mislukkist þetta þá legg ég þér það ráð: Farðu fyrir innan allar byggðir eftir það þú ert kominn fyrir Hornafjörð og komdú hvergi til byggða fyrr en þú kemur að Glúmsstöðum. Breytir þú eftir þessu verður þú ogsvo frí. Mislukkist þetta hvertveggja þá er þriðja ráðið sem ég legg þér: Þú skalt aldrei fara í hvarf við Glúmsstaðabæ hverki nótt né dag í þrjú ár. Haldir þú það verður þú ogsvo frí og mátt haga þér sem aðrir menn eftir það.“
Þegar Magnús fór frá Hörgslandi segir ekki af ferðum hans fyrr en að hann kom að sandinum. Hugleiddi hann ráðið, lagði svo á sandinn og fór strax að heyra áflog drauganna, hljóð og barsmíð svo allt skalf og titraði. Samt hélt hann áfram lengi, en alltaf heyrðist honum harkið nálgast sig. Loksins skar fram úr öllum fádæmum og hann átti eftir lakan fjórðapart af sandinum; þá leit hann aftur og sá um leið að tveir draugar voru búnir að sökkva einum niður allt upp undir hendur, en þá brá honum svo við að hann reif sig upp á milli hinna tveggja og henti þeim af sér eins og þeir hefði ekkert við honum, og svo var þetta ráðið þrotið. Þegar hann fór úr Hornafirði lagði hann leið fyrir innan allar byggðir, en vegna ókunnugleika villtist hann út í Hamarsdal, þar hann átti að vera einn á ferð, og gat svo ekki þetta ráðið uppfyllt. En aldrei varð hann var við drauginn eftir að hann fór frá Hörgslandi; og nú síðast kom hann heim, ætlaði nú að nota síðasta ráðið og fara ekki í hvarf við bæinn og það tókst honum þangað til seint á útengjaslætti þriðja árið og þá átti hann ekki eftir nema mánuð af tímanum. Þá bar það við eina nótt að hann vaknaði við að hestur kroppaði á þekjunni upp yfir honum. Enginn var í skála hjá honum því karlmenn allir voru inn á seli að lúka þar við heyskap. Fór hann því sjálfur út og fór að reka hestinn, og þegar hann kom út sá hann að sótrauður hestur var að kroppa á skálanum og kannaðist ekki við hann, rak hann ofan af bænum og út á túnið, lagðist aftur niður, en vonum bráðara var hesturinn farinn að narzla á þekjunni. Hann vill þá standa upp aftur, en konan segir honum að láta hestinn vera, en hann hélt hann gæti víðar étið en á bænum, fór út aftur og rak hann nokkru lengra, kom inn öðru sinni og lagðist niður. Litlum tíma þar eftir var klárinn kominn á þekjuna og enn farinn að narzla. Þá gramdist honum, fór út þó konan bannaði honum það. Hún heyrði að hann rak hestinn af bænum, en svo leið það sem eftir var af nótt að hann kom ekki aftur. Um morguninn þegar bjart var fór hún að leita hans og fann hann dauðan fyrir utan Leiti sem kallað er, illa útlítandi. Þá hafði hann gengið of langt um nóttina og horfið svo bærinn, og svona varð öll viðleitni hans að öngu.
- ↑ Bjarni Jónsson (um 1655-1716) var prestur í Möðrudal frá 1685 til dauðadags, sbr. Möðrudals-Manga.