Guðmundar saga Arasonar/45
Fyrr í sögunni var sagt höfðingjaskipti í Niðarósi, at Eiríkr féll frá, en herra Þórir kom til. Segja sumar bækr, at Eiríkr gæfi lifandi upp erkibyskupsdóminn fyrir þat tilfelli, er hann varð sjónlauss. Þórir var þenna tíma kórsbróðir austr í Vík. Býðr erkibyskup honum á sinn fund ok leynir erindum, þar til þeir finnast. En síðan birtir hann sinn vilja, at síra Þórir kjósist af kórsbræðrum til erkibyskups með samþykki Hákonar konungs. Gengr svo fram, at herra Þórir ferr ór landi ok þiggr pallium af fyrrnefndum Innocentio páfa tertio ok kemr heim ári síðar.
Herra Þórir var ríkr maðr, vitr ok vinsæll. Hann heyrir af Íslandsförum, hversu sáran sjúkdóm heilög kristni þolir á Íslandi, einkanliga norðanlands. Höfuð hennar, sjálfr byskupinn, er keyrðr í útlegð, en brúðr hans, heilög Hólakirkja með sínum réttarbótum, liggr sem herfengin ambátt í tárligum trega undir bannsettra manna drottnan, svívirð ok saurguð utan ok innan með þeirra meinligri nákvæmd, svo at hún fær eigi augum upp litit til gleði fyrir því brigzli ok háðung, sem henni veitist á nátt ok dag. Prestar hennar ok klerkar eru slegnir af sem sauðir ok aðrir hennar synir svo nær henni drepnir, at þeirra dreyri stökkr á hennar möttul, ok eigi því síðr þolir hún ógræddum angri allar sínar meingerðir.
Héðan hugleiðir erkibyskup sem góðr hirðir, hversu þesskyndis fóttroð ok fyrirlitning heilagra guðs laga var almúgnum opit efni tjóns ok tapanar, síðan sá fannst varla, at gæfi leyndar áminningar guðs vegar, en sá með öllu engi, er legði opinbert á við með hirting laganna, ok þótt hann sjái ofsóknar grein verða útlægum byskupinn til krúnu, skilr hann, at flestum verðr til bótlausrar pínu. Nú þótt hann sjái brotin svo stór, at vert sé sterkrar pínu, vill hann fyrri prófa sakir guðhræðslu, ef hann fær linat sem friðsamr læknir svo þrjózkufullum þrota vondra manna. Því skrifar hann bréf til Arnórs ok Sigurðar með hógværri ávítan ok föðurligum áminningum, at þeir lægi sinn ofmetnað ok mýkist til friðar við heilaga Hólakirkju ok hennar formann, herra Guðmund byskup, bæti svo yfir afbrotin, at þeir styrki kristindóminn ok veri hans rétt fyrir ranglátum, ok verði svo makligir at kallast ok vera kirkjunnar synir.
Þessur erkibyskups bréf koma til Íslands á því sumri, sem herra Guðmundr ferr yfir Vestfjörðu ok vinnr yfir óvin, sem fyrr er skrifat. Gera þeir Arnórr ok Sigurðr svo mikinn rétt erkibyskups ok hans heilræðum, at herra Guðmundr byskup var í útlægð vetr annan sem fátækr maðr. Sat hann þá í Steingrímsfirði með vinum sínum, því at eigi þurfti frið at nefna, ef hann fór í sjálfs síns byskupsdæmi.
Þenna vetr andaðist Páll byskup í Skálaholti. Verðr þá fyrrnefndr Magnús Gizurarson næstr byskup Skálholtsensis.